La'ai-Anu Samasama

O lona igoa ua uma ona faʻaalia foliga: o le toka samasama-samasama e iai lona manava samasama ma lanu uliuli.

uiga

E faape'ī foliga lanu samasama?

E ofo le toka samasama: Mai luga e efuefu-enaena, uliuli, pe lanu omea, ma o loʻo i ai paʻu i luga o le paʻu. O le mea lea e fa'afefeteina lelei ai i vai ma palapala. I le isi itu, i le manava ma le pito i lalo o le pito i luma ma vae tua e susulu ai le tipolo poʻo moli-samasama ma faʻataʻitaʻiina i lanu lanumoana-efuefu.

E pei o le amphibians uma, o le tote samasama-belied toad e sasaa lona paʻu mai lea taimi i lea taimi. O eseesega lanu eseese - pe enaena, efuefu, pe uliuli - e faʻalagolago i le mea e ola ai toads samasama-belied toads. E eseese la i latou mai lea itulagi i lea itulagi. E pei o toads, pe a va'ai i luga ae e la'ititi la'ititi ma e sili atu le fa'alelei o latou tino.

E na'o le fa i le lima senitimita le maualuga o toads samasama manava. O i latou o le au leoleo ma le amphibians, ae le o toads po o rane. Latou te fausia se aiga o latou lava, o le aiga disc-gagana. Ua ta'ua ona o nei manu e fai a latou laulaufaiva e pei o tisiki. E ese mai i le laulaufaiva o rane, e lē alu ese le laulaufaiva o le tod mai lona gutu e puʻe ai se meaʻai.

E le gata i lea, e le pei o rane ma toads, o tane o le samasama-belied toad e leai se taga leo. I le vaitau o faigauo, e maua ai patupatu uliuli o latou lima; e ta'ua o le rutting calluses e tupu i tamatamai lima ma tamatamai vae. O tamaiti aoga e mataʻina: e pei o le fatu.

O fea e nonofo ai toka samasama?

O lo'o lanu samasama e nonofo i Europa tutotonu ma saute i le maualuga e 200 i le 1800 mita. I le itu i saute e maua i Italia ma Farani e oʻo atu i Pyrenees i le tuaoi Sipaniolo, e le maua i Sepania. O mauga Weserbergland ma Harz i Siamani o le itu i matu o le tufatufaina. I le itu i matu ma sasa'e, o lo'o iai le to'a felata'i i lona tulaga.

E mana'omia e to'a vaita'ele papa'u ma susulu e ola ai. E sili ona latou fiafia pe a latalata nei vai laiti i se vaomatua. Ae e mafai foi ona latou maua se fale i lua iliili. Ma e oo lava i se ala pa'u ua tumu i vai ua lava lea mo i latou e ola ai. Latou te le fiafia i vaituloto e tele naua laau toto. A ova le vaituloto, e toe femalaga'i solo. Talu ai ona e feoa'i solo mai le vai i le vai, e masani lava ona avea i latou ma manu muamua e nofoia se vaituloto fou. Talu ai ua fa'atupula'ia fa'atama'i vai i'inei, ua fa'aitiitia fo'i le to'a lanu samasama.

O a ituaiga toka samasama-manau o iai?

E vavalalata le to'a fa'a-fanau (Bombina bombina). O latou tua e pogisa foi, ae o latou manava e lanu moli-mumu e oo i le mumu ma togitogi laiti papaʻe. Ae ui i lea, e nofo mamao atu i sasaʻe ma matu nai lo le samasama-belied toad ma e le maua i nofoaga tutusa. E le pei o le toka samasama manava, e iai lona taga leo. O laina o ituaiga uma e lua e na o le faʻapipiʻiina mai Siamani tutotonu i Romania. E mafai fo'i ona fai fa'atasi i'i ma maua fa'atasi a to'a samasama ma fa'amu.

E fia tausaga e maua e toka samasama?

E le sili atu i le valu tausaga e ola ai le vao. E le pei o toads, e na o le alu i totonu o le vai e fanafanau ai, toads e ola toetoe lava i vaituloto ma vaituloto laiti mai ia Aperila ia Setema. E fai i aso ta'itasi ma e masani ona tafafao ma o latou vae tua, mata, ma isu i luga o le vai, i totonu o latou vaituloto susulu la. O lenei mea e foliga mai e to'afilemu ma fa'atalanoa.

E masani ona le nofo to'a lanu samasama i le vai e tasi, ae fealuai solo i le va o vaituloto eseese. O manu laiti, aemaise lava, o ni tagata faimalaga moni: latou te faimalaga i le 3000 mita e suʻe se nofoaga talafeagai. O manu matutua, i le isi itu, e faigata ona savavali i luga atu o le 60 po o le 100 mita i le pu vai lata ane. O le tali atu i lamatiaga e masani lava o le toad samasama-belied: o le tulaga lea e taʻua o le fefe.

O lo'o taoto le to'a i luga o lona manava ma punou ona vae i luma ma tua i luga ina ia iloa ai le lanu susulu. O nisi taimi e taoto foi i lona tua ma faaali atu lona manava samasama ma le uliuli. O lenei lanu e tatau ona lapataia fili ma taofia i latou ona o le toads e natia ai se mea lilo oona e faʻafefe ai le mucous membrane pe a lamatia.

I le taumalulu, e lalafi toads samasama-manau i le eleele i lalo o maʻa poʻo aʻa. O iina latou te ola ai i le tau malulu mai le faaiuga o Setema e oo i le faaiuga o Aperila.

Uo ma fili o le toka samasama manava

O Newts, mutia gata, ma tarakoko e fiafia e osofa'i le fanau a toads samasama manava ma 'ai le tadpoles. E mana'o fo'i i'a i tadpoles. O le mea lea, e na'o le vai e mafai ona ola e aunoa ma se i'a. O gata mutia ma newts e sili ona matautia mo tagata matutua

E fa'afefea ona fanafanau toads samasama manava?

O le vaitau o le fa'aipoipoga mo toads samasama e amata mai i le fa'ai'uga o Aperila ma le amataga o Me e o'o i le ogatotonu o Iulai. I le taimi lea, e tele taimi e tuʻu ai fuamoa fafine. E saofafa'i tane to'a samasama i totonu o latou vaituloto ma taumafai e fa'atosina fafine ua sauni e fai fa'atasi ma a latou vala'au. I le taimi lava e tasi, latou te taofia isi tane ma a latou valoaga o le malaia ma fai atu: Soia, o loʻu teritori lenei.

A fai fa'aipoipo, e taofi mau e po'a fafine. Ona tu'u ai lea e fafine o latou fuamoa i tama'i taga lapotopoto. O taga fuamoa – e iai fua e tusa ma le 100 fuamoa ta‘itasi – a lē o fa‘apipi‘i e le fafine i ogalaau o la‘au vai pe magoto i lalo ole vai.

E fofoa le tadpoles mai ia i latou pe a mavae aso e valu. E maofa lava le lapopoa, e fua le inisi ma le afa pe a fofoa ma tuputupu aʻe i le lua inisi le umi pe a latou tuputupu aʻe. E lanu enaena-enaena ma e i ai lanu uliuli. I lalo o tulaga lelei, e mafai ona tupu aʻe i ni tamaʻi toads i totonu o le masina. E taua tele lenei atina'e vave ona o le to'a e ola i vai laiti e mafai ona mago i le taumafanafana. Se'i vagana ua tutupu a'e le tadpoles e fai ma tama'i tod i le taimi lea e mafai ai ona feoa'i i le fanua ma su'e se vai fou e fai ma fale.