E tusa ai ma tala faʻatatau a tagata atamamai, toetoe o taʻifau matutua lona lua i Siamani ua mamafa nei. E to'atele i latou e ana ta'ifau latou te le'o matauina ua mamafa tele a latou maile, po'o le manatu o le mamafa tele o se ila. Mai le vaaiga faafomaʻi, peitaʻi, o le tino puta o se faʻamaʻi tutoʻatasi e tatau ona faʻaeteete.
O le a le taimi e manatu ai se taifau ova le mamafa?
I se taimi lata mai a o'o i le 10% o le maile i lona mamafa lelei, ua ova le mamafa. Mo se tamai maile ma lona mamafa lelei e 10 kilokalama, o se kilo faaopoopo e lava lea e maua ai le puta.
O le faigata, peita'i, o le iloa po'o le a tonu le mamafa o le maile. E le pei o tagata, e leai se fua fa'atatau mo taifau e pei o le Body Mass Index, lea e mafai ona fa'aoga e fa'atatau le mamafa lelei pe a iloa le lapo'a ma le itupa. Ole numera tele o taifau e fa'atupuina ma o nisi taimi aerodynamic, o nisi taimi o le tino tele e faʻasaina ai sea faʻatusatusaga.
E mafai ona e fesoasoani ia te oe lava e ala i le lagonaina o le taifau ma fuafua lana mea e taʻua o le Body Condition Score (BCS).
I se tautalaga faʻapitoa, o se taifau e mafai ona tagotago ona ivi i lalo o lona alofilima (ae le iloa mai se mea mamao) ma e manino lona puimanava pe a vaʻai mai luga e iai le BCS o le 3/5 ma o le mea lea o le mamafa lelei.
E mafai ona e faitau atili e uiga i le tulaga o le tino i la matou vaega o faʻamatalaga o meaʻai i lalo o le "O laʻu taifau ua mamafa?".
Afai e te iloa pea le mamafa o lau taifau i le faaiuga o le vaega o le tuputupu aʻe, e masani ona e manatu o lenei tau o le mamafa lelei.
O maile lapopo'a e matua matutua pe a ma le 12 masina, o fa'ato'aga la'ititi i le amataga o le 10 masina, a'o fa'ato'aga lapo'a i nisi taimi e 18 masina pe sili atu fo'i e o'o i lo latou lapo'a mulimuli.
O le a le Obese?
Obesity o le faaupuga faafomai mo le puta. O nisi tagata popoto e faamatalaina le 10% o le mamafa o le tino puta ma maile e 15% le mamafa tele i luga o latou ivi o le tino, o isi na o le laina i le va o le mamafa ma le puta i le 20% o le faateleina o le mamafa.
O le lapo'a ua ta'ua ose fa'ama'i i lona lava aia ma fa'atuputeleina ai fo'i le a'afiaga o le tele o isi fa'ama'i.
O le a le mea e mafua ai le puta puta i maile?
O le mea moni, o le tali i lenei fesili e foliga mai e le masani ai: Afai e sili atu le malosi o le taifau nai lo le mea e faʻaaogaina, o le tele o le malosi e teuina i foliga o le gaʻo ma o le taifau e gaʻo.
O le mea moni, o le mamafa tele o lo'o i ai le tele o fa'alavelave lavelave, fa'atupu fa'atasi. O mea fa'aletino ma amio ma le si'osi'omaga e iai sona sao.
O a mea fa'alenatura e fa'atupuina ai le puta?
E tutusa ma i tatou tagata, e iai tagata taʻitoʻatasi i taʻifau e foliga mai e manaʻomia naʻo le tilotilo i meaʻai ma ua i ai ni nai kalama i luga o latou suilapalapa, ae o isi e faʻatumu o latou manava ma tumau pea le manifinifi. O kenera e mafua ai lenei mea? E foliga mai, o nisi ituaiga o maile e fai. Ona o genetics, e maualalo le malosi e manaʻomia ma o lea e manaʻomia ai le faʻaitiitia o kalori i le aso nai lo isi ituaiga. Ae ui i lea, i le taimi lava e tasi, o le tele o nei maile e foliga mai o loʻo i ai pea le manaʻo ma faʻatupuina i ni mea mama mama.
Fa'ato'aga e matele ina ova le mamafa e aofia ai:
- Labrador Mauaina
- Le toe auro
- Cocker spaniel
- collie
- Dachshund
- laʻau
E iai fo'i le sao o le matua i le fa'atupuina o le tino puta. I le tasi itu, o manu matutua e masani ona faʻaitiitia, i le isi itu, o latou metabolic rate e suia, ina ia faʻaitiitia ai o latou manaʻoga. O maile e tele naua le malosi i le taimi o le tuputupu aʻe o le a le maua muamua le mamafa ae o le a vave ona tuputupu ae, ae e masani ona ova le mamafa e pei o taifau matutua.
O le fa'amama e fa'atupula'ia ai le la'u puta talu ai e tele ina 'ai e ta'ifau e le'i fa'amama ma i le taimi lava e tasi e to'a, fa'aitiitiga le malosi. O le mea lea, e tatau ona sui lau taifau i se meaʻai maualalo-kalori mo maile faʻataʻi i le taimi lava e maeʻa ai le faʻafefe (vaʻai "O le a le meaʻai e talafeagai pe a uma le faʻafefe?").
Talu ai ona o le faʻaaogaina o le malosi o le tino e aʻafia i hormones, o faʻamaʻi faʻamaʻi eseese e oʻo atu ai foi i le gaʻo, mo se faʻataʻitaʻiga:
- Faʻailoa lauroid (hypothyroidism)
- O'o'o gaioi le ga'o o le tino (Cushing's disease)
- Fa'aletonu o ga'o o le itupa
O fa'ama'i e fa'aitiitia ai le gaioi o le ta'ifau e ta'ita'i atu ai i le mana'omia o le malosi ma fa'afaigofie ai le puta. Faataitaiga:
- Fa'ama'i so'o fa'atasi e pei ole dysplasia suilapalapa, arthrosis, ma isi.
- faamai o le fatu
- afaina o le manava
O nisi fa'ama'i e fa'afoliga o le mamafa tele ona e ta'ita'i atu i le taofiofia o le vai. E tatau fo'i ona fa'ailoa e se foma'i manu.
O nisi vaila'au e fa'aitiitia ai le mana'omia o le malosi po'o le fa'atuputeleina o le fia'ai ma e mafai fo'i ona saofagā i le fa'atupuina o le tino puta pe a fa'atupu i se taimi umi atu. Mo se fa'ata'ita'iga, tapenaga o le cortisone, sauniuniga o le progesterone (fa'ata'ita'iga e taofiofia le vevela), po'o nisi vaila'au fa'ama'i e mafai. Mo lea mafua'aga, o le fa'a'umi'umi o ia vaila'au e ono i'u ai i le fa'aliliuina o le maile i mea'ai maile e maualalo-kalori.