E tusa ma le 10,000 miliona loi i luga o le fogaeleele, e 9,500 ituaiga o loi, ma e tutusa le mamafa o tagata uma o le lalolagi.
O le a le tele o loi tetele i le lalolagi?
O loi ola e sili ona tele e foliga mai o loi fitafita; o le masiofo o Dorylus molestus, mo se faʻataʻitaʻiga, e mafai ona oʻo atu i le 8 cm le umi (physogastric) i le tulaga tumau, a leai 6.8 cm. Camponotus gigas masiofo e ola i le umi o le 5 cm.
E iai se fatu o le loi?
E mafai ona taliina le fesili i se “Ioe!” tali, ae e le faigofie tele. E iai fatu o iniseti, ae e lē mafai ona faatusalia i loto o tagata.
E iai se fai'ai o le loi?
E na'o loi e sili atu i tatou: a uma, o latou fai'ai e tusa ma le ono pasene o le mamafa o latou tino. O se aneti masani e iai le 400,000 tagata e tutusa le aofaʻi o sela faiʻai ma le tagata.
E fia loi i le kolone?
E tasi pe sili atu masiofo ma le 100,000 i le 5 miliona tagata faigaluega e nonofo i totonu o se loi. Ae o lo'o iai fo'i ituaiga loi e na'o ni nai tagata faigaluega to'alaiti.
E atamai se loi?
I le avea ai ma tagata taʻitoʻatasi, e leai se fesoasoani a loi, ae o se kolone, latou te tali vave ma lelei i lo latou siosiomaga. O lea tomai e ta'ua o le poto fa'atasi po'o le atamai fa'ato'aga.
E iai ni nifo o le loi?
Ioe, e iai nifo o loi, e pei ona faamaonia e so o se tasi ua laa i luga o se mauga loi.
E fia mata o le loi?
O loi e masani lava ona la'ititi ae lelei le atina'eina o mata fa'atasi ma e masani lava o ni nai selau mata ta'ito'atasi (i le Pogonomyrmex e tusa ma le 400, tutusa tau i le tele o isi genera).
Aiseā e ave ai e loi o latou tagata oti?
O loi, lagomeli, ma anai e masani foi i o latou tagata oti e ala i le aveesea pe tanuina i latou mai le kolone. Talu ai o nei iniseti e nonofo i totonu o nuʻu mafiafia ma e aʻafia i le tele o faʻamaʻi, o le lafoaia o mea oti o se ituaiga o puipuiga mai faʻamaʻi.
E faapefea ona avea oe ma masiofo loi?
Na'o le masiofo na te filifili pe tupu a'e le fuamoa i se tane po'o se fafine. Afai e le maua e fuamoa se sua i le taimi e tu'u ai - pe afai e le'i fa'asusuina - e tupu mai ai tane. O tagata faigaluega ma tama'ita'i fa'afeusuaiga (o masiofo mulimuli ane) e tula'i mai fuamoa fa'ama'i.
O le a le mea e tupu pe a oti le masiofo loi?
O nisi taimi e amata faatasi ai e masiofo loi se lua se kolone fou. Afai e maliu se tasi o masiofo a o leʻi taunuu muamua loi faigaluega, o le a faaalia e le masiofo loi ola "amio tanu" e pei o le utia po o le tanuina o le tino oti.
E mafai ona momoe loi?
Ioe, e mautinoa lava o loo moe le loi. O le a leaga pe a na ona savali i tua ma luma i lona olaga atoa. E lē moni foʻi le tala o le loi toʻaga i lea tulaga. E iai vaega o le malologa e uia e le tagata.
O le a le igoa o le loi fafine?
O se loi e iai lona masiofo, tagata faigaluega ma tane. O le au faigaluega e leai ni feusuaiga, o lona uiga e le o se tane po o se fafine, ma e leai ni apaau.
E tauaso ea se loi?
O mata e matua leaga lava le atinaʻeina i le toetoe o loi uma, o lea e masani ona lelei mo le iloa o eseesega i le susulu poʻo le gaioiga i le siosiomaga. O isi meaola ua lelei le atina'e o mata ma e mafai fo'i ona iloa fa'ata'oto.
E mafai e loi ona 'aina tagata?
Talu ai o iniseti o se vaega o taumafa i aso taitasi mo le itiiti ifo ma le lua piliona tagata, o le UN Food and Agriculture Organization (FAO) na tuʻuina atu ia i latou i se lipoti atoatoa i le Aso Gafua. O pi, loi, tarako, ma cicadas e manatu foi e mafai ona 'aina.
O loi oona?
I le tasi itu, o le tele o loi e iai gutu, e faʻaaogaina mo le taumafaina o meaʻai ma le puipuiga, ae i le isi itu, o se mea oona: Faatasi ai ma se tui i luga o latou manava, e mafai ona latou tuiina saʻo le mea oona i le fili.