Mary Allen
O laau fua e fua mai: apu, pea, apricots, cherries, ma le tele o isi. E mafai ona e mauaina i le lalolagi atoa i aso nei, pe afai e le malulu tele. O fualaau aina e matua maloloina ona o vaitamini ma o lea e tatau ai ona avea ma vaega o taumafa i aso taitasi.
Talu mai aso anamua, ua totoina e le tagata laau aina mai laau o le vao. O nei mea e masani ona na'o mamao e feso'ota'i i le biology. O a tatou ituaiga fuala'au fua na faia mai ituaiga laau ta'itasi e ala i le fa'atupuina. Ae ui i lea, o se eseesega e le gata e faia i le va o ituaiga eseese o fua, ae faʻapea foʻi i le va o ituaiga autu e tolu o le tuputupu aʻe o laau:
O la'au masani sa masani ona iai muamua. Na salalau i latou i vao ina ia mafai e le faifaatoʻaga ona faʻaogaina le mutia. O la'au feololo e sili atu ona i totonu o togalaau. Ua lava lena e tu'u ai se laulau i lalo pe ta'alo ai. O mea masani i aso nei o laau maualalo. E tutupu a'e e pei o se ta'a i luga o le puipui o le fale po'o se togavao fo'i i se fa'ato'aga. O lala pito maualalo ua uma ona afa mita i luga aʻe o le eleele. E mafai la ona e piki uma apu e aunoa ma se apefai.
E fa'afefea ona fa'atupuina fuala'au 'aina fou?
O fua e sau mai fugalaau. I le taimi o le toe gaosia, o le poleni mai le fuga tane e tatau ona oʻo i le faʻailoga o se fugalaau fafine. E masani ona faia e pi po o isi iniseti. Afai e tele laau o le ituaiga tutusa e sosoo ma le tasi, o fua o le a tumau pea uiga o latou "matua".
Afai e te manaʻo e fafaga se ituaiga o fualaau aina fou, mo se faʻataʻitaʻiga, ituaiga apu, e tatau ona e aumaia le pollen mai isi laau i luga o le faʻailoga oe lava ia. O lenei galuega e ta'ua o le kolosi. Ae ui i lea, e tatau foi i le faifaatoʻaga ona puipuia soʻo se pi mai le faʻalavelave i lana galuega. O lea na te puipuia ai fugālaau i se upega lelei.
Ona aumaia lea e le apu fou uiga o matua uma e lua. E mafai e le faifaatoʻaga ona filifili faʻapitoa matua e faʻatatau i le lanu ma le lapopoa o le fua poʻo le auala latou te faʻafeiloaʻi ai nisi faʻamaʻi. Peitaʻi, na te lē iloa po o le ā o le a tupu mai ai. E mana'omia le 1,000 i le 10,000 taumafaiga e fatu ai se ituaiga apu fou lelei.
E fa'afefea ona e fa'aola laau fua?
O le fua fou e maua ona uiga i pips poʻo totonu o le maʻa. E mafai ona e luluina nei fatu ma tupu se laau fua mai ai. E mafai, ae o ia laau fua e masani ona ola vaivai pe le tutusa, pe toe maua foi i faamaʻi. O lea e manaʻomia ai se isi togafiti:
E ave e le faifaatoʻaga se laʻau fua vao ma tipi ese le laʻau i luga aʻe teisi o le eleele. Na te tipi ese se lala mai le laau fou faatoa tupu, lea e taʻua o le "scion". Ona ia tuu lea o le scion i luga o le ogalaau. Na te afifiina se manoa poʻo se paʻu paʻu faataamilo i le vaega ma faʻamaufaʻailogaina i le kelu e taofia ai siama. O lenei galuega atoa e taʻua o le "faʻamamaina" poʻo le "faʻapipiʻi i luga".
Afai e lelei mea uma, o le a tutupu faatasi vaega e lua e pei o se ivi gau. O le ala lea e tupu ai se laau fua fou. O le laau e iai uiga o le lala ua sulu. O le ogalaau o le vao e faʻaaogaina e maua ai le vai ma meaʻai. E mafai ona iloa le nofoaga e sulu i luga o le tele o laau. E tusa ma le lua alofilima mai le eleele.
E iai fo'i faifa'ato'aga e fiafia e fa'apipi'i lala 'ese'ese i lala 'ese'ese o le la'au e tasi. O lea e maua ai se laau e tasi e fua mai ai le tele o ituaiga eseese o fua e tasi. E manaia tele lenei mea i sieli: e iai au sieli fou i taimi uma mo se taimi umi ona o lala taitasi e fua i se taimi eseese.
Na'o: E le mafai ona tu'u apu i luga o pea po'o palama i apricot. E le tupu a'e nei lala, ae na ona pe. E pei o le su'iina o le taliga o se korila i luga o se tagata.