Cheetah: O Le Mea e Tatau Ona E Iloa

Ole cheetah ole aiga pusi laiti. O cheetahs ua maua nei toetoe lava i Aferika, i saute o le Sahara. Ole manu e tasi ole cheetah, ole tele ole cheetahs poʻo cheetahs.

E tusa ma le 150 senitimita le fua o le cheetah mai le isu i lalo. O le si'usi'u e toe tusa ma le afa le umi. O lona fulufulu e samasama ia lava, ae e tele togitogi uliuli i luga. O vae e matua manifinifi ma umi. O le tino e pei o le greyhound vave. O le cheetah o le pusi sili ona vave ma o se tulimanu lelei tele.

E fa'afefea ona ola cheetah?

O cheetahs e nonofo i le savannah, steppe, ma semi-toafa: e iai le mutia maualuga e mafai ona lalafi ai, ae itiiti vao ma laau e mafai ona faʻalavelaveina le taufetuli a cheetahs. O le mea lena latou te le nonofo ai i le vaomatua.

O cheetahs e masani ona 'ai ni tama'i ungulates, aemaise lava gazelles. Sebra ma wildebeest ua lapopoa tele mo i latou. E sosolo atu le cheetah i le manu e tusa ma le 50 i le 100 mita. Ona ia tamoʻe lea i le manu ma osofaʻia. E mafai ona oo atu i le saoasaoa e oo atu i le 93 kilomita i le itula, e tusa ma le saoasaoa o se taavale i luga o se auala o le atunuu. Ae e masani lava e le umi se minute.

O cheetah po'a e sili atu ona ola ma tuli na'o latou po'o a latou paaga. Ae e mafai foi ona avea ma vaega tetele. O fafine e nofo to'atasi se'i vaganā ua fai laiti. O tane ma fafine e na o le feiloaʻi lava e fai. E ave e le tina tama i lona manava pe tusa ma le tolu masina. E masani ona tasi i le lima. Ua saunia e le tina se lua, o se tamai lua i le eleele. E natia pea i tua o vao. O i inā na te fanaua ai le tama.

O se tama'i manu e tusa ma le 150 i le 300 kalama le mamafa, lea e sili atu le mamafa e pei o le tolu pa sukalati. E nofo le tama i le lua mo le tusa ma le valu vaiaso ma inu susu mai le tina. E tatau ona latou natia lelei aua e le mafai e le tina ona puipuia i latou mai leona, nameri, po o hyena. O le tele o talavou e 'aina foi e ia manu feʻai. O i latou na sao mai e matua fa'afeusuaiga pe a ma le tolu tausaga le matutua. Ona mafai lea ona e faia oe lava ia talavou. Cheetahs e mafai ona ola e oʻo atu i le 15 tausaga.

E lamatia cheetahs?

Cheetahs sa masani ona eseese mai Aferika i Asia i saute. Ae ui i lea, i Asia, e na o paka a le atunuu i le itu i matu o Iran i aso nei. E sili atu ma le selau manu. E ui ina matuā puipuia lelei i latou, ae ua faamataʻuina i latou i le faaumatia.

E tusa ma le 7,500 cheetah o loo ola pea i Aferika. E sili atu i le ʻafa o i latou e nonofo i le itu i saute, e taʻua i atunuu o Botswana, Namibia, ma Aferika i Saute. O le to'atele e nonofo i nofoaga puipuia. E fa'alavelave ai le au faifa'ato'aga povi ona e fiafia fo'i cheetah e 'ai tama'i povi.

O le tele o saienitisi ma tagata fai aia tatau a manu o loʻo fesoasoani i cheetah e toe faʻaleleia. Peitai, e faigata lenei mea. I le 2015, mo se faʻataʻitaʻiga, e silia ma le 200 cheetahs na fananau mai. Peitaʻi, e feoti uma tamaʻi toʻatolu a o leʻi atoa le ʻafa tausaga. O cheetahs Aferika ua lamatia i aso nei, o nisi vaega laiti ua lamatia foi.