Mary Allen
Nsomba ndi nyama zomwe zimakhala m’madzi mokha. Amapuma ndi ma gill ndipo nthawi zambiri amakhala ndi khungu. Amapezeka padziko lonse lapansi, m’mitsinje, m’nyanja, ndi m’nyanja. Nsomba ndi zamoyo zamsana chifukwa zili ndi msana, monga nyama zoyamwitsa, mbalame, zokwawa, ndi amphibians.
Pali mitundu yambiri yosiyanasiyana yomwe ingawoneke mosiyana kwambiri. Iwo amasiyanitsidwa makamaka ngati mafupa awo ali ndi chichereŵechereŵe kapena mafupa, omwe amatchedwanso mafupa. Sharki ndi cheza ndi nsomba cartilaginous, mitundu ina yambiri ndi mafupa a nsomba. Zamoyo zina zimangokhala m’madzi amchere a m’nyanja, zina zimangokhala m’madzi opanda mchere a m’mitsinje ndi m’nyanja. Komabe, ena amasamuka uku ndi uku pakati pa nyanja ndi mitsinje kwa moyo wawo wonse, monga eels ndi nsomba za salimoni.
Nsomba zambiri zimadya ndere ndi zomera zina za m’madzi. Nsomba zina zimadyanso nsomba zina ndi nyama zing’onozing’ono za m’madzi, ndiye zimatchedwanso nsomba zolusa. Komanso nsomba zimakhala chakudya cha nyama zina, monga mbalame ndi nyama zoyamwitsa. Anthu akhala akugwira nsomba kuti azidya kuyambira kalekale. Masiku ano, kusodza ndi gawo lofunika kwambiri pazachuma. Nsomba zodyedwa zodziwika bwino ndi herring, mackerel, cod, ndi pollock. Komabe, zamoyo zina zimadyedwanso mochulukira, motero zili pachiwopsezo cha kutha ndipo ziyenera kutetezedwa.
Mawu akuti “nsomba” ndi ofunika pa moyo wathu watsiku ndi tsiku. Mu biology, komabe, palibe gulu lofanana lomwe lili ndi dzinali. Pali gulu la nsomba za cartilaginous, zomwe zimaphatikizapo shaki, mwachitsanzo. Koma palinso nsomba za mafupa ngati eel, carp, ndi zina zambiri. Iwo samapanga kalasi, koma mndandanda. Palibe dzina la gulu la nsomba za cartilaginous ndi nsomba za mafupa pamodzi. Amapanga subphylum ya vertebrates. Kufotokozera izi mwatsatanetsatane kungakhale kovuta kwambiri.
Kodi nsomba zimakhala bwanji?
Nsomba zilibe kutentha kwapadera. Thupi lake nthawi zonse limakhala lofunda ngati madzi ozungulira. Pa kutentha kwapadera kwa thupi, zimatengera mphamvu zambiri m'madzi.
Nsomba "zimayandama" m'madzi ndipo nthawi zambiri zimayenda pang'onopang'ono. Choncho minofu yawo imangoperekedwa ndi magazi ochepa chabe, chifukwa chake ndi oyera. Pakati pokha pamakhala timitsempha yamphamvu yopereka magazi. Iwo ndi ofiira. Nsomba zimafunikira ziwalo za minofuyi kuti zigwire ntchito pang'ono, mwachitsanzo pomenyana kapena kuthawa.
Nsomba zambiri zimaberekana ndi mazira. Izi zimatchedwa roe malinga ngati zidakali m'mimba mwa mayi. Kubereketsa kwa mwamuna kumachitika kunja kwa matupi onse awiri m'madzi. Kutulutsa kwa mazira kumatchedwa "spawning", mazira ndiye amabala. Nsomba zina zimangosiya mazira ali mozungulira, pamene zina zimakakamira mazira awo pamiyala kapena zomera ndi kusambira. Komabe, ena amasamalira kwambiri ana awo.
Palinso nsomba zochepa zomwe zimabereka zamoyo zazing'ono. Kuphatikiza pa shaki ndi cheza, izi zikuphatikizanso zamoyo zina zomwe timazidziwa bwino kuchokera ku aquarium. Nsomba zimenezi zimafunika kugonana m’maso kuti mazirawo agwirizane ndi ubwamuna m’mimba mwa mayiyo.
Kodi nsomba ili ndi ziwalo ziti zapadera?
Kugaya chakudya mu nsomba kumakhala kofanana ndi kwa nyama zoyamwitsa. Palinso ziwalo zofanana za izi. Palinso impso ziwiri zomwe zimalekanitsa mkodzo ndi magazi. Njira yotulutsira ndowe ndi mkodzo imatchedwa "cloaca". Yaikazi nayonso imaikira mazira ake kudzera munjira imeneyi. Pali mitundu yochepa yokha yomwe ili ndi kutuluka kwapadera kwa nyama zazing'ono zamoyo, mwachitsanzo ndi carp yapadera.
Nsomba zimapuma kudzera m'matumbo. Amayamwa madzi ndikusefa mpweya. Amabwezeretsa madzi okhala ndi mpweya woipawo kumalo ozungulira.
Kuyenda kwa magazi mu nsomba ndikosavuta kuposa nyama zoyamwitsa.
Nsomba zili ndi mtima komanso magazi. Komabe, zonse zimakhala zosavuta kwa nyama zoyamwitsa ndi mbalame: mtima umayamba kupopa magazi kudzera m'matumbo. Kuchokera pamenepo umayenda molunjika ku minofu ndi ziwalo zina ndi kubwerera kumtima. Kotero pali dera limodzi lokha, osati lachiwiri ngati la zinyama. Mtima wokha nawonso ndi wosavuta.
Nsomba zambiri zimatha kuona ndi kulawa ngati nyama zoyamwitsa. Iwo samangomva kununkhiza chifukwa samakumana ndi mpweya.
Izi ndi momwe chikhodzodzo chosambira chimawonekera.
Chikhodzodzo chosambira ndichofunika kwambiri pa nsomba. Zimapezeka mu nsomba za mafupa okha. Chikhodzodzo chosambira chikhoza kudzaza kapena kutaya zambiri. Izi zimapangitsa kuti nsomba ziziwoneka zopepuka kapena zolemera m'madzi. Ikhoza "kuyandama" popanda mphamvu. Imathanso kugona mopingasa m'madzi ndikuyiteteza kuti isadutse mwangozi kutsogolo kapena kumbuyo.
Ziwalo zam'mbali zam'mbali zimakhalanso zapadera. Iwo ndi ziwalo zapadera zomveka. Amatambasula pamutu mpaka mpaka kumchira. Zimenezi zimathandiza kuti nsomba zizimva kutuluka kwa madzi. Koma amazindikiranso nsomba ina ikayandikira.