U walnut hè o un fruttu o un arbulu cadutu. Sapemu megliu i frutti, vale à dì i noci. In Svizzera sò chjamati "nut d'arburu", in Austria, sò chjamati "Welschnuss". Vale à dì : Venia da i Rumani, vale à dì d’Italia o di Francia.
Ci sò parechji tipi di noci. Inseme formanu un genus. Crescenu à circa 20 metri d'altezza è ponu campà per circa 150 anni. Formanu radiche assai prufonde. Quandu si stanu solu, una corona assai grande cresce ancu, chì hè ciò chì tutti i rami cù i rami sò chjamati. I fiori sò o maschili o femini. Parechje di elli appiccicate inseme nantu à una piccula pezza, furmendu qualcosa cum'è una piccula salsiccia.
In Auropa, quasi solu un tipu speziale hè piantatu, u "veru walnut". I so kernels sò grossi, assai nutritivi è sani. U so oliu hè populari in a cucina è ùn fuligisce micca quandu brusgiatu in una lampa d'oliu. U legnu di u noce hè u più bellu in Europa.
A maiò parte di i nostri arburi di noce sò stati piantati cum'è arburi di fruttu. Quandu ghjunghjenu à una certa età, sò scavati è u legnu hè adupratu per fà mobili caru.
Chì a ghjente usa da u noce?
Da una banda, i noci di l'arbulu di noce sò usati. L'arbureti d'oghje sò criati per pruduce quant'è noci pussibule. Cù un arbulu in u so primu è in un bonu locu, questu pò esse più di 50 kilogrammi annu cù i cunchiglia.
Manghjemu assai kernels di noce cusì cusì dopu à l'asciugatura. Li cunniscimu soprattuttu da u tempu prima di Natale. I cunchiglia sò cusì duru chì avete bisognu di un cascanoci per apre. I kernels di noce sò ancu truvati in gelati, pasticci, è in parechji altri platti.
L'oliu da walnut kernels ùn hè micca solu populari in a cucina. Brucia in una lampa d'oliu senza fuliggine. Hè dunque cunsideratu u più nobile di tutti l'olii di lampa. Hè sempre usatu oghje in parechje chjese cattoliche, in a piccula lampada rossa, a "luce eterna".
Per d 'altra banda, u legnu di u noce hè ancu usatu. Hà un culore marrone scuru assai bellu. L'arbureti di noce ùn sò micca abbattuti, sò cavatu cù e radiche. In a parti più bassu di u troncu, u legnu hà un granu spiciale, chì hè ancu chjamatu "patru di legnu".
Solu mobili particularmente nobili è caru sò fatti di legnu di noce. Di solitu micca tutti i tavulini sò fatti di legnu di noce. U core di i tavulini hè spessu fattu da chips economici chì sò stati incollati. Una fina capa di legnu di noce hè colata à questu, di solitu solu un millimetru di grossu. Tali rivestimenti di legnu magre sò chjamati "veneer". Questu salva assai legnu caru.
A terza opzione hè di usà i casci verdi esterni di e noci. Pudete aduprà per culurite altre legnu o, per esempiu, tessili. Qualchissia chì hà mai sguassatu a cunchiglia esterna di una noce sà quantu sò gialli e vostre mani dopu. In i tannerie, i cunchi sò usati per fà u coghju di pelle d'animali.