Tuhinga

He ika whakamīharo te tuna awa Pākehā. Ka kauhoe ratou ki te 5000 kiromita ki te whakaputa uri: mai i nga awa o Uropi puta noa i te Atlantika ki te moana Sargasso.

āhuatanga

He aha te ahua o te tuna awa Pakeha?

No te whanau tuna te tuna awa a te pakeha, kare e pohehe he roa, he kikokore te tinana. He whaiti te mahunga, kaore e tu ki waho o te tinana, he porowhita te wahanga-whiti. He teitei ake te waha, ara, he paku roa te kauae o raro i te kauae o runga. Ki te titiro tuatahi, he rite te tuna ki te nakahi. Ka noho nga tara pectoral ki muri o te mahunga, kei te ngaro nga tara pelvic. Ko nga tara o muri, whakaeneene me nga tara o te caudal kaore e rite ki nga tara ika. He whaiti, he taniko te ahua, ka rere tata ki te tinana katoa.

Ko te tuara he pango ki te pouri kakariki, te puku he kowhai, he hiriwa ranei. He rereke te rahi o te tane me te uwha o te tuna awa: 46 ki te 48 henemita noa te roa o nga tane, 125 ki te 130 henemita te taumaha o nga uha, tae atu ki te ono kirokaramu te taumaha.

Kei hea te tuna e noho ana?

Ka kitea te tuna awa Pakeha puta noa i Uropi mai i te takutai o Atlantika puta noa i te Mediterranean ki Awherika ki te Raki me Ahia Minor. Ko te tuna tetahi o nga ika ka taea te noho ki te wai tote, te wai maori me te wai paratoi.

He aha nga momo tuna?

I tua atu i te pakeha, tera ano te tuna awa o Amerika, he tino rite nga momo e rua. He momo ano kei Ahia me Awherika. Tata ki te 150 nga momo tuna conger no te whanau kotahi. Ka kitea i roto i nga moana mai i te ngahuru ki nga rohe ngawari, engari kaua rawa e haere ki te wai maori.

E hia te pakeke o te tuna?

Ko nga tuna ka heke ki te moana o Sargasso ki te whakaputa uri ka mate i muri i te whanautanga. Ka tekau ma rua pea nga tane, ko nga wahine he 30 tau te pakeke. Heoi, ki te aukatia nga kararehe ki te heke ki te moana me te whakaputa uri, ka timata ano te kai, katahi ka ora ki te 50 tau.

Te whanonga

He pehea te oranga o te tuna awa?

He kararehe noho po te tuna awa. I te awatea ka huna ki roto i nga ana, ki waenga kohatu ranei. E rua nga momo rereke o te tuna awa a te Pakeha: te tuna pango, ko te nuinga o te kai papaka ririki, ko te tuna ma, he ika te nuinga. Engari ka puta tahi nga mea e rua.

He kararehe tino pakari te tuna. Ka noho ora i runga whenua mo te wa roa, ka taea hoki te ngokingoki puta noa i te whenua mai i tetahi wai ki tetahi. Koia na te mea he iti noa nga tuwhera o te hau ka taea te kati. Ka taea hoki e ratou te tango i te hāora ma te kiri.

Ka tae ki te takurua, ka neke ki roto i nga paparanga wai hohonu o nga awa, ka tanu ki te rire paru. Koinei te huarahi e ora ai ratou i te takurua. Ko nga tuna awa a te pakeha e kiia nei ko te catadromous migratory fish: ka heke mai i nga awa me nga roto ki te moana ki te whakaputa uri. He rereke te ahua o nga ika e kiia nei ko te anadromous migratory fish penei i te salmon: ka heke mai i te moana ki nga awa ki te whakaputa uri.

Hoa, hoa riri o te tuna

Ko te tuna – ina koa ko nga rangatahi – te tino mate o etahi atu ika konihi.

Me pehea te whakaputa uri tuna?

I waenganui o Maehe me Mei, ka pao nga torongū e rima ki te whitu mirimita ki te moana o Sargasso. He riipene te ahua me te marama. Ka tapaina he "torongū rau willow" he leptocephalus ranei, ko te tikanga "upoko whaiti". Mo te wa roa, i whakaarohia he momo ika motuhake na te mea karekau he ahua rite ki te tuna pakeke.

Ka noho nga torongū iti ki te paparanga wai o runga, ka heke whaka te rawhiti ki te Moana-a-Kiwa me te awa o Gulf. I muri i te kotahi ki te toru tau, ka tae ki te moana papaku, takutai moana mai i te whenua Pakeha me Awherika ki te Raki. I konei ka huri nga torongū hei tuna karaihe e kiia nei, he 65 mita te roa, he marama hoki. Mo etahi wa ka noho ratou ki roto i te wai paratoi, hei tauira ki nga wahapu e uru ana te wai hou me te wai tote.

I te raumati, ka pouri nga tuna karaihe, ka kaha te tipu. Ko etahi ka noho ki roto i te wai paratoi, ko etahi ka heke ki runga i nga awa. I runga i te nui o te kai me te mahana, he rereke te tere o te tipu o nga tuna: ki te takutai moana o Te Tai Tokerau, e waru henimita pea te roa o nga kararehe i te ngahuru tuatahi i muri i to ratou taenga ki te takutai, ka eke ki te 20 henemita i te tau i muri mai. Ka kiia inaianei he tuna kowhai na te mea he kowhai o ratou puku, he hina-parauri o ratou tuara.

Whai muri i etahi tau, ka timata nga tuna ki te huri. Ka timata tenei i te ono ki te iwa tau mo te tane me te 10 ki te 15 tau mo te wahine. Ka titaha te mahunga o te tuna, ka nui ake nga karu, ka pakari te tinana me te uaua. Ka pouri te tuara, ka hiriwa te puku.

Ka heke haere te punaha nakunaku, ka mutu te kai a nga tuna. E wha wiki pea te roa o tenei panonitanga, ka kiia i naianei he tuna hiriwa, he tuna hiriwa ranei - na te ahua o te kopu hiriwa.